Een 'open online' leereenheid voor de onderbouw VO
[ik vroeg me af] wat ik in dr. Johanson het meest bewonderde: het geduld om jarenlang onder de genadeloze Ethiopische zon naar antropologisch goud te blijven graven, of de gave om in een handvol vuilwitte, amorfe brokstukken een voorloper van de mens te herkennen.
De Belgische televisiemaker Jan Leyers maakte in 2009 een televisieserie waarbij hij een reis door het Midden-Oosten en Europa maakte op zoek naar antwoord op de vraag wat Europa als continent zo bijzonder maakt. Hij begon deze reis echter in Ethiopië (Afrika) waar het oudste skelet van een mensachtige die tot nu bekend is in 1974 werd gevonden door het team van de Amerikaanse wetenschapper (een paleo-antropoloog* om precies te zijn) Donald Carl Johanson. Dit skelet wordt nu 'Lucy' genoemd. Omdat er tot op heden nog nergens ter wereld menselijke overblijfselen zijn gevonden dan Lucy, gaan wetenschappers er vanuit dat 'de mens' ongeveer 3 miljoen jaar geleden in dat gebied leefde en zich vanuit daar over de wereld heeft verspreid. De mensensoort waartoe wij behoren, de Homo Sapiens Sapiens, zou 200.000 - 150.000 jaar geleden ook in Afrika zijn ontstaan. De mens zou zich vanuit Afrika over de wereld hebben verspreid.
* Een paleo-antropoloog probeert aan de hand van fossielen, skeletten, gereedschappen en andere overblijfselen en DNA-onderzoek inzicht te krijgen in het ontstaan en de evolutie van de mens.
* Een paleo-antropoloog probeert aan de hand van fossielen, skeletten, gereedschappen en andere overblijfselen en DNA-onderzoek inzicht te krijgen in het ontstaan en de evolutie van de mens.
Waar gaat deze leereenheid over?
Bij het vak geschiedenis onderzoek je hoe mensen vroeger leefden en op welke manier (en waarom) dat veranderd is. In deze leereenheid staat het leven van de eerste mensen centraal. Daarbij maak je ook kennis met een aantal verschillende menssoorten die hebben geleefd voordat 'wij' als Homo Sapiens Sapiens (de wijze denkende mens) overbleven. Over deze eerste mensen is veel minder bekend dan over het leven van mensen die wat minder lang hebben geleefd. In deze leereenheid leer je welke soort bronnen je kunt gebruiken om toch iets over deze eerste mensen te weten te komen.
Bij het vak geschiedenis onderzoek je hoe mensen vroeger leefden en op welke manier (en waarom) dat veranderd is. In deze leereenheid staat het leven van de eerste mensen centraal. Daarbij maak je ook kennis met een aantal verschillende menssoorten die hebben geleefd voordat 'wij' als Homo Sapiens Sapiens (de wijze denkende mens) overbleven. Over deze eerste mensen is veel minder bekend dan over het leven van mensen die wat minder lang hebben geleefd. In deze leereenheid leer je welke soort bronnen je kunt gebruiken om toch iets over deze eerste mensen te weten te komen.
Wat moet je weten voordat je begint?
Deze online leereenheid is samengesteld door Jasper de Boer (Bor). In deze lesvideo stelt Bor zich kort voor.
Heb je nog nooit eerder een leereenheid van Bor gevolgd? Klik dan hier om te lezen hoe dit werkt.
Wanneer je tijdens het werken aan deze leereenheid vragen hebt, of tegen problemen aanloopt, kun je Bor benaderen. Op welke manieren je dat kunt doen vind je hier.
Het uitwerken van alle leeractiviteiten in deze leereenheid kost je ongeveer: 90 -105 minuten (de precieze tijd die je nodig hebt, is mede afhankelijk van of jij al een blog hebt!)
Maak (nu eerst) verbinding met jouw online leernetwerk: tijdens deze leereenheid maak je regelmatig gebruik van het programma Edmodo. Zorg dat jij je aanmeldt bij deze website. Je kunt ook de app downloaden. Wanneer je nog geen account hebt moet je deze eerst aanmaken. Voeg de ‘class’ met de code die je in het document hieronder vindt toe aan jouw lijst. Wil je eerst meer weten over Edmodo? Klik dan hier om een Engelstalige disclaimer te bekijken.
Hoe jij je kunt aanmelden bij de juiste groep in Edmodo lees je in dit document:
edmodo-group-join-instructions-prehistorie.pdf | |
File Size: | 72 kb |
File Type: |
Leven zoals de eerste mensen in het heden
Lange tijd konden mensen alleen aan eten komen door dit eten zelf te vangen (jagen) of eten bij elkaar te zoeken (verzamelen). Hun middel van bestaan was jagen en verzamelen. Ook in onze moderne tijd zijn er nog mensen die op deze manier leven. Een voorbeeld zijn deze Inuit uit Groenland. Ook sommige Aboriginals in Australië en San ('bosjesmannen') in Namibië gaan nog op deze traditionele manieren op zoek naar eten. Hoewel velen van hen, zoals deze Inuit, wel gebruik maken van moderne hulpmiddelen, zoals een geweer.
Ga je mee op jacht naar kennis? Daar gaan we ....
Klik hier voor een korte introductie van de inhoud van deze leereenheid.
In deze leereenheid staat het volgende kenmerkende aspect centraal:
- De leefwijze van jagers-verzamelaars
Leeractiviteit 1. Hoe zet je een blog op?
Tijdens deze leereenheid maak je gebruik van een blog. Hierop laat jij zien hoe jij over een aantal historische vragen denkt. Je deelt via jouw blog ook de manier waarop je dingen hebt uitgezocht en welke bronnen je hebt gebruikt. Je moet dus een blog hebben. Wanneer jij al een blog hebt kun je, nadat jij de link naar jouw blog hebt gedeeld in de Edmodo-groep, gelijk doorgaan met leeractiviteit 2.
Heb jij nog geen blog? Dan moet je er eentje aanmaken. Bekijk eerst deze website met algemene informatie over een blog. Je vindt de tekst van deze website hieronder ook al pdf-bestand. Het aanmaken van een blog kost je ongeveer 15 minuten.
Volg het volgende stappenplan om je eigen blog aan te maken en de link te publiceren in Edmodo:
Heb jij jouw blog aangemaakt en je eerste blog-bericht gepost? Ga dan verder met leeractiviteit 2.
Tijdens deze leereenheid maak je gebruik van een blog. Hierop laat jij zien hoe jij over een aantal historische vragen denkt. Je deelt via jouw blog ook de manier waarop je dingen hebt uitgezocht en welke bronnen je hebt gebruikt. Je moet dus een blog hebben. Wanneer jij al een blog hebt kun je, nadat jij de link naar jouw blog hebt gedeeld in de Edmodo-groep, gelijk doorgaan met leeractiviteit 2.
Heb jij nog geen blog? Dan moet je er eentje aanmaken. Bekijk eerst deze website met algemene informatie over een blog. Je vindt de tekst van deze website hieronder ook al pdf-bestand. Het aanmaken van een blog kost je ongeveer 15 minuten.
Volg het volgende stappenplan om je eigen blog aan te maken en de link te publiceren in Edmodo:
- Kies een website/ blogmaker voor jouw blog. Er zijn verschillende gratis websites/ blogmakers. Ik vind zelf Weebly (waar deze website mee gemaakt is), Medium en Tumblr erg gebruiksvriendelijk. Blogger is een zeer eenvoudig te gebruiken blogmaker (je hebt wel een Google Account nodig!). Andere gebruikers zweren bij Wordpress.org of Wix. En zo zijn er nog veel meer website/ blogmakers. Neem even rustig de tijd om op verschillende van deze websites rond te kijken en te lezen wat de mogelijkheden zijn. Alle hiervoor genoemde websites/blogmakers zijn geschikt om de bij deze leereenheid te gebruiken.
- Bedenk welke website/blogmaker jij denkt te gaan gebruiken, maar maak daar nog geen account aan. Zoek eerst op internet naar een tutorial (een video of informatie op de website die uitlegt hoe je een blog kunt maken). Tip: gebruik in je zoekmachine (bijv. Google) de volgende zoekterm: "Hoe maak ik een blog met .... (vul hier de website/ blogmaker in die jij wil gaan gebruiken)". Bedenk of jij uit de voeten kunt met die website/ blogmaker? Zo niet, zoek dan verder naar een geschiktere kandidaat!
- Maak een (gratis!) account aan bij de website/blogmaker van jouw keuze. Let op: zorg dat je een gratis variant aanmaakt; het is niet nodig om kosten te maken om deze leereenheid te volgen!
- Schrijf je eerste blogbericht. Dat kan iets eenvoudigs zijn als 'Welkom op mijn blog. Dit is het eerste bericht dat ik hier post.' of een wat uitgebreider bericht waarin jij uitlegt waarom je deze blog hebt aangemaakt en waarom je uiteindelijk voor deze website/ blogmaker hebt gekozen. Jij bepaalt zelf hoe je eerste bericht eruit gaat zien. Post daarna een link naar jouw blog (of website) in de Edmodo-groep. Mocht dit niet lukken kun je er ook voor kiezen om de link rechtstreeks naar Bor te sturen. Hoe je contact met hem kan opnemen lees je hier.
- Gedurende deze leereenheid krijg je soms de instructie om de uitwerking van (een gedeelte van) de leeractiviteiten te posten in je blog. Bedenk dat in principe iedereen jouw blog kan lezen. Hou daar dus rekening mee in je taalgebruik. Het is ook leerzaam om regelmatig eens een kijkje te nemen op de blogs van anderen die bezig zijn met deze leereenheid. Gebruik jouw blog ook rustig voor andere berichten, die niets met de inhoud van deze leereenheid te maken hebben.
Heb jij jouw blog aangemaakt en je eerste blog-bericht gepost? Ga dan verder met leeractiviteit 2.
weblog__wat_is_het_en_hoe_maak_je_er_eentje_.pdf | |
File Size: | 536 kb |
File Type: |
Leeractiviteit 2. Wat weet je al?
In deze leeractiviteit breng je in kaart wat je al weet. Je kijkt daarbij welke voorkennis jij (al) hebt. Ook kijk je terug op wat je tijdens vorige leereenheden hebt geleerd. Aan deze leeractiviteit besteed je ongeveer 10 minuten.
2-1: Bekijk deze lesvideo. Daarin wordt een aantal zaken kort herhaald. Het gaat hier om onderwerpen die tijdens eerdere leereenheden van Bor behandeld zijn, en die ook in deze leereenheid van belang zijn. Maak tijdens het bekijken van de video korte aantekeningen. Gebruik hierbij korte zinnen of steekwoorden. Zet zo nodig de video af en toe op pauze.
2-2: Werk de onderstaande vragen uit. Post deze uitwerking op je blog.
Heb je deze vragen uitgewerkt en gepost op je blog? Ga dan verder met leeractiviteit 3!
In deze leeractiviteit breng je in kaart wat je al weet. Je kijkt daarbij welke voorkennis jij (al) hebt. Ook kijk je terug op wat je tijdens vorige leereenheden hebt geleerd. Aan deze leeractiviteit besteed je ongeveer 10 minuten.
2-1: Bekijk deze lesvideo. Daarin wordt een aantal zaken kort herhaald. Het gaat hier om onderwerpen die tijdens eerdere leereenheden van Bor behandeld zijn, en die ook in deze leereenheid van belang zijn. Maak tijdens het bekijken van de video korte aantekeningen. Gebruik hierbij korte zinnen of steekwoorden. Zet zo nodig de video af en toe op pauze.
2-2: Werk de onderstaande vragen uit. Post deze uitwerking op je blog.
- Wat weet je nog van over de manieren waarop de geschiedenis in Nederland kan worden ingedeeld?
- Wat is het verschil tussen de prehistorie en de historie?
- Welke drie soorten bronnen zijn er? Welke van deze soorten bronnen kun je gebruiken om het leven van mensen tijdens de prehistorie te bestuderen?
- Welk kenmerkend aspect staat (of welke kenmerkende aspecten staan) in deze leereenheid centraal?
- Hoe denk jij dat de wereld (en de mens) zijn ontstaan?
Heb je deze vragen uitgewerkt en gepost op je blog? Ga dan verder met leeractiviteit 3!
Leeractiviteit 3. Hoe zag de wereld van de eerste mensen eruit?
In deze leeractiviteit bestudeer je wat we weten over de wereld waarin de eerste mensen leefden. Het uitwerken van deze leeractiviteit kost je ongeveer 10 minuten.
3-1: Klik steeds op de miniatuur afbeeldingen hieronder. Lees de bijschriften. Maak hiervan korte aantekeningen.
3-2: Check of je de hoofdlijnen uit deze leeractiviteit hebt begrepen. Dit doe je door het beantwoorden van een aantal vragen in een formatieve toets. Deze vragen vind je hier. Bij dit gedeelte van deze leeractiviteit gebruik je het programma Classkick. Gebruik jouw eigen voor- en achternaam als gebruikersnaam. Het kan zijn dat dit programma niet zo goed werkt op jouw smartphone. Classkick werkt het beste op een laptop, vaste computer of tablet. Wil je eerst weten hoe Classkick werkt, klik dan hier
In deze leeractiviteit bestudeer je wat we weten over de wereld waarin de eerste mensen leefden. Het uitwerken van deze leeractiviteit kost je ongeveer 10 minuten.
3-1: Klik steeds op de miniatuur afbeeldingen hieronder. Lees de bijschriften. Maak hiervan korte aantekeningen.
3-2: Check of je de hoofdlijnen uit deze leeractiviteit hebt begrepen. Dit doe je door het beantwoorden van een aantal vragen in een formatieve toets. Deze vragen vind je hier. Bij dit gedeelte van deze leeractiviteit gebruik je het programma Classkick. Gebruik jouw eigen voor- en achternaam als gebruikersnaam. Het kan zijn dat dit programma niet zo goed werkt op jouw smartphone. Classkick werkt het beste op een laptop, vaste computer of tablet. Wil je eerst weten hoe Classkick werkt, klik dan hier
Leeractiviteit 4. Wat moet je weten over de eerste mensen? (basiskennis)
In deze leeractiviteit krijg je een overzicht in grote lijnen van het leven van de eerste mensen. De basiskennis die je hierbij opdoet integreer je met wat je al weet. Na het uitwerken van deze leeractiviteit kun je antwoord geven op de basisvragen die je hieronder ziet. De uitwerking van deze leeractiviteit kost gemiddeld 30 minuten.
In deze leeractiviteit gebruik je verschillende bronnen om op zoek te gaan naar het antwoord op de volgende leervragen:
4-1: Bekijk deze lesvideo of bestudeer de afbeeldingen en bijschriften hieronder zorgvuldig. Maak een korte samenvatting van deze inhoud waarin je de drie vragen hierboven verwerkt. Post deze samenvatting op je blog.
In deze leeractiviteit krijg je een overzicht in grote lijnen van het leven van de eerste mensen. De basiskennis die je hierbij opdoet integreer je met wat je al weet. Na het uitwerken van deze leeractiviteit kun je antwoord geven op de basisvragen die je hieronder ziet. De uitwerking van deze leeractiviteit kost gemiddeld 30 minuten.
In deze leeractiviteit gebruik je verschillende bronnen om op zoek te gaan naar het antwoord op de volgende leervragen:
- Wanneer leefden de eerste mensen?
- Waar leefden de eerste mensen?
- Wat was het middel van bestaan van deze eerste mensen?
- Welke gevolgen had dit voor het leven van de eerste mensen?
4-1: Bekijk deze lesvideo of bestudeer de afbeeldingen en bijschriften hieronder zorgvuldig. Maak een korte samenvatting van deze inhoud waarin je de drie vragen hierboven verwerkt. Post deze samenvatting op je blog.
4-2: Check of je de hoofdlijnen uit deze leeractiviteit hebt begrepen. Dit doe je door het beantwoorden van een aantal vragen in een formatieve toets. Deze vragen vind je hier. Bij dit gedeelte van deze leeractiviteit gebruik je opnieuw het programma Classkick. Gebruik ook nu weer jouw eigen voor- en achternaam als gebruikersnaam. Het kan zijn dat dit programma niet zo goed werkt op jouw smartphone. Classkick werkt het beste op een laptop, vaste computer of tablet. Wil je eerst weten hoe Classkick werkt, klik dan hier
Leeractiviteit 5. Ontwikkel je 'historische geletterdheid'.
In deze leeractiviteit oefen je met een aantal concepten van historisch denken en de daarvoor benodigde historische vaardigheden. Je gebruikt daarbij twee secundaire bronnen. Je kunt dit niet uit je hoofd leren, je moet het voortdurend blijven oefenen. Je oefent ook met het duidelijk formuleren van een antwoord. De uitwerking van deze leeractiviteit kost ongeveer 40 minuten.
In deze leeractiviteit staan de volgende concepten van historisch denken centraal (door op het concept te klikken vind je een Engelstalige uitleg van wat dit concept inhoudt):
- het gebruik van historische bronnen
- het onderscheiden van continuïteit en verandering
- het innemen van historische perspectieven
Je bestudeert, aan de hand van een secundaire bron, ook het leven van jagers en verzamelaars in Nederland.
In deze leeractiviteit oefen je met een aantal concepten van historisch denken en de daarvoor benodigde historische vaardigheden. Je gebruikt daarbij twee secundaire bronnen. Je kunt dit niet uit je hoofd leren, je moet het voortdurend blijven oefenen. Je oefent ook met het duidelijk formuleren van een antwoord. De uitwerking van deze leeractiviteit kost ongeveer 40 minuten.
In deze leeractiviteit staan de volgende concepten van historisch denken centraal (door op het concept te klikken vind je een Engelstalige uitleg van wat dit concept inhoudt):
- het gebruik van historische bronnen
- het onderscheiden van continuïteit en verandering
- het innemen van historische perspectieven
Je bestudeert, aan de hand van een secundaire bron, ook het leven van jagers en verzamelaars in Nederland.
5-1: Bestudeer eerst dit artikel over de verspreiding van de mens. Je vindt hieronder ook een pdf-versie van dit artikel. Je hoeft geen aantekeningen te maken. Het artikel hoef je ook niet 'uit je hoofd' te leren. Werk de volgende vragen uit terwijl je het artikel leest. Zet de uitwerking van deze vragen op je blog.
- Op welke manier, of manieren, kunnen we steeds meer te weten komen over de verspreiding van de mens over de wereld?
- In het artikel staat dat de mens zich in de loop van de tijd in kleine groepen van Afrika naar andere gedeelten van de wereld verplaatsten. Welke historische verklaring kun jij hiervoor bedenken? (Tip: bekijk de informatie in de voorgaande leeractiviteiten nog eens!)
- Bij het vak geschiedenis heb je het vaak over continuïteit (wat is hetzelfde gebleven?) en veranderingen (wat is er anders geworden?). In dit artikel worden van beiden voorbeelden gegeven. Een snelle verandering noem je een revolutie. Een langzame verandering noem je een evolutie. Werk de onderstaande vier opgaven in hele zinnen uit! Formuleer je antwoord dus op zo'n manier dat iemand die de vraag niet leest toch uit jouw uitwerking kan afleiden waar het over gaat.
- geef m.b.v. (=met behulp van) dit artikel één voorbeeld van een opvatting/ idee over de verspreiding van de mens die ondanks de nieuwe inzichten hetzelfde is gebleven.
- geef m.b.v. het artikel ook een opvatting/ idee over de verspreiding van de mens die op basis van nieuwe inzichten is veranderd.
- vind jij de verspreiding van de homo sapiens over de wereld een voorbeeld van een revolutie of een evolutie? En de ontwikkeling van deze menssoort als enige overgebleven soort?
moderne_mens_verspreidde_zich_vanuit_afrika_-_de_kennis_van_nu.pdf | |
File Size: | 1272 kb |
File Type: |
5-2: Bestudeer nu het volgende artikel over de jagers-verzamelaars in Nederland. (Ook dit artikel vind je hieronder als pdf-bestand). Dit venster maakt deel uit van de Canon van Nederland. Lees dit artikel over 'Trijntje' eerst zorgvuldig door. Maak van dit artikel een samenvatting door de volgende vragen uit te werken. Licht je antwoord/ uitwerking steeds toe met informatie uit het artikel:
- Wanneer leefden de eerste mensen in Nederland?
- Welk bewijs levert de vondst van 'Trijntje' hiervoor?
- Welke kenmerken van jagers-verzamelaars worden in dit artikel over Trijntje beschreven?
- Welke verschillen kun jij (met behulp van het artikel) bedenken tussen het leven zoals jij dat lijdt en het leven van 'Trijntje'? Stel dat jij in de tijd van Trijntje zou hebben geleefd. Wat zou er dan anders zijn in je leven? (Historische perspectieven innemen).
Post jouw uitwerking over deze jagers-verzamelaars in Nederland op je blog.
trijntje_-_canon_van_nederland.pdf | |
File Size: | 143 kb |
File Type: |
5-3: Lees de blogs van minimaal twee anderen. Geef hen een reactie. Dat kan een aanbeveling zijn om nog iets toe te voegen aan hun uitwerking OF een beschrijving van iets dat jij aan jouw eigen uitwerking hebt toegevoegd nadat je het bericht had gelezen. Leg dus duidelijk uit wat je bedoelt! LET OP: jouw berichten worden openbaar gepubliceerd. Wees correct in je taalgebruik!
Dit was de laatste leeractiviteit. Het is (altijd) verstandig om je blog en jouw uitwerkingen in Classkick nog eens te bekijken. Vaak krijg je hier nuttige feedback die je verder kan helpen!
In Namibië (Afrika) vind je de San-stam. Zij leven nog volledig als jager-verzamelaars ('hunter-gatherers' in het Engels). Het leven als jager-verzamelaar is geen gemakkelijk bestaan. Zij zijn volledig afhankelijk van de natuur. In deze video zie je hoeveel moeite het kost om jagen als middel van bestaan te hebben.
Geraadpleegd tijdens het samenstellen van deze leereenheid
Buskop, H., Dalhuisen, L. (red.), Bastiaans, C., Beuze, J., Geest, van der, R., Kampers, F., Pelt-Kamphuis, van, A., Steegh, F. en Waal, de, C. (2017) Sprekend Verleden; Geschiedenis Onderbouw; Havo/VWO Leerboek 1, Zutphen (Nederland), WalburgPers Educatief.
Canon van Nederland (2020) 'Trijntje; De jagers-verzamelaars', Canon van Nederland [Online]. Beschikbaar via https://www.canonvannederland.nl/nl/trijntje (Geraadpleegd op 29 juni 2020).
Geugten, van der, T. (red), Boerboom-Tolle, C., Dijksra, E.J., Hijstek, B., Raap, R. en Ritsema, J. (2017) Geschiedeniswerkplaats; havo/vwo 1 informatieboek, Groningen (Nederland), Noordhoff Uitgevers.
Jansen, D. (2017) 'Moderne mens verspreidde zich in meerdere golven uit Afrika', De kennis van nu [Online]. Beschikbaar via https://www.dekennisvannu.nl/site/artikel/Moderne-mens-verspreidde-zich-in-meerdere-golven-uit-Afrika/9534 (Geraadpleegd op 29 juni 2020).
Leyers, J. (2011) De weg naar het Avondland, Kessel-Lo (België), Uitgeverij Van Halewyck.
Spielvogel, J.J. (2015) Western Civilization, Stamford (Verenigde Staten), Cengage Learning.